گیربکس (جعبه دنده) وسیله ای مکانیکی است که از چرخ دنده ها برای تغییر سرعت با جهت چرخش در ماشین استفاده میشود. بسیاری از گیربکس ها دارای نسبت دنده های متعدد هستند. اما جعبه دنده های نیز وجود دارند که از یک نسبت دنده ثابت استفاده می کنند. اکثر خودروهای سواری که در حال حاضر با موتور های بنزینی یا دیزیلی تولید می شوند از گیربکس های با ضریب دنده 3-8 جلو و یک دنده عقب استفاده میکنند. خودروهای الکتریکی معمولا از جعبه دنده تک سرعته یا دو سرعته استفاده می کنند.
ساده ترین جعبه دنده ها از یک نسبت ثابت برای کاهش یا افزایش سرعت استفاده می کنند . گاهی اوقات برای تغییر جهت محور خروجی ( مثل دنده عقب) . نمونه های از این جعبه دنده ها در هلیکوپتر ها و توربین های بادی استفاده میشود . در مورد توربین بادی،معمولا یک چرخدنده سیاره ای است تا اندازه را به حداقل برساند و در عین حال در مقابل گشتاور های بالا از توربین محافظت کند.
بسیاری از جعبه‌دنده‌ها - به ویژه برای کاربردهای حمل و نقل - دارای ضریب دنده‌های متعددی هستند که می‌توان آنها را در حین کار کردن ماشین تغییر داد. نسبت‌های چندگانه برای تطبیق دامنه سرعت‌های ورودی (دور موتور) با سرعت خروجی (سرعت اتومبیل) مورد نیاز برای یک موقعیت معین استفاده میشود
یک جعبه‌دنده دستی راننده را ملزم می‌کند تا با استفاده از یک دسته دنده (لیور) و کلاچ (که معمولاً یک پدال پا برای اتومبیل‌ها یا یک اهرم دستی برای موتور سیکلت‌ها است) به صورت دستی دنده‌ها را انتخاب کند. بیشتر جعبه‌دنده‌ها در خودروهای مدرن از سنکرون برای همگام سازی سرعت شفت‌های ورودی و خروجی استفاده میکنند. با این حال، قبل از دهه ۱۹۵۰، بیشتر خودروها از جعبه‌دنده‌های غیر سنکرون استفاده می‌کردند .
جعبه‌دنده دستی سکویَنشال نوعی جعبه‌دنده غیر سنکرون است که بیشتر برای موتورسیکلت‌ها و اتومبیل‌های مسابقه‌ای استفاده میشود. با استفاده از کلاچ سگ به جای سنکرومش، زمان تعویض سریع‌تر نسبت به جعبه‌دنده‌های دستی سنکرون شده را تولید می‌کند.. گیربکس سکوینشال همچنین راننده را به انتخاب دنده بعدی یا قبلی به ترتیب محدود می‌کند.
درگیربکس اتومات برای تعویض دنده های جلو در شرایط رانندگی عادی به صورت خودکار ( بدون دخالت راننده ) انجام میشود
متداول‌ترین طراحی جعبه‌دنده خودکار هیدرولیک خودکار است که معمولاً از چرخ دنده‌های سیاره‌ای استفاده می‌کند که با استفاده از هیدرولیک کار میکنند . جعبه‌دنده به جای دیسک و صفحه کالچ که توسط اکثر جعبه‌دنده‌های دستی و جعبه‌دنده‌های دوکلاچه استفاده میشود، از طریق تورک کانورتور ( توربین) به موتور متصل می شود.
گیربکس دو کلاچه از دو کلاچ مجزا برای مجموعه دنده های زوج و فرد استفاده می کند. این نمونه از گیربکس شبیه دو گیربکس دستی جداگانه که کلاچ های مربوط به خود را دارند اما در یک پوسته قرار می گیرند و به عنوان واحد کار می کنند. در کاربردهای خودرو و کامیون، به عنوان یک جعبه‌دنده خودکار عمل می‌کند و برای تعویض دنده به راننده نیاز ندارد .
گیربکس سی وی تی میتواند به طور یکپارچه از طریق کوچک و بزرگ کردن فولی های ورودی و خروجی نسبت دنده ها را تغییر دهد. این در تضاد با سایر جعبه‌دنده‌ها است که تعداد محدودی نسبت دنده را در مراحل ثابت ارائه می‌دهند ، انعطاف پذیری گیربکس سی وی تی به اتومبیل اجازه می دهد در دور موتور ثابت در سرعت های مختلف حرکت کند. سی وی تی ها در اتومبیل ها ،تراکتورها ،اسکوتر ، اتومبیل ها برفی ، دوچرخه ها ، تجهیزات خک برداری و ... استفاده می شوند .
در گیربکس نیمه اتومات برخی از عملیات ها خودکار انجام میشود، مثل گرفتن کلاچ اما حرکت از حالت سکون یا تعویض دنده ها از طرف راننده انجام میشود. مثل:
اساساً یک جعبه‌دنده دستی معمولی است که از فعال سازی خودکار برای کارکردن کلاچ ویا تعویض بین دنده‌ها استفاده می‌کند.